-
Marconiweg 2
4131 PD Vianen - +31 (0) 85 489 01 00
- info@nebest.nl
-
4 september 2020
Lesly Ignatius
#Blog 25 – De schoonheid van de schoorsteen
Deze zomer waren onze deskundigen op het gebied van historisch metselwerk betrokken bij de oplevering van het onderhoud aan de fabrieksschoorsteen van het stoomgemaal ‘De Vier Noorderkoggen’ te Medemblik. Het inmiddels ruim 130 jaar oude gemaal is een rijksmonument en diende grondig te worden gerestaureerd. Dit daar er sinds de laatste (recente) onderhoudsbeurt toch weer schades waren ontstaan. Een belangrijk initiatief voor het behoud van dit historisch erfgoed. Het resultaat is iets om trots op te zijn en breed te delen. Interessant werk dat bijdraagt aan de veiligheid en, niet te vergeten, de schoonheid van ons land.
Historisch belang
Het gemaal werd aanvankelijk gebruikt als hulpgemaal ter ondersteuning van de nog in gebruik zijnde windmolens, voor bemaling van de boezem van de Vier Noorder Koggen en de polders onder Medemblik. Er werd geloosd naar een maalkolk van waaruit het water via een afwateringssluis naar het IJsselmeer, de voormalige Zuiderzee, loopt. Deze afwateringssluis stamt uit 1893. Sinds 2010 is het gemaal in beheer bij het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Omdat het gemaal in een secundaire waterkering staat, is het van belang dat de veiligheid is gewaarborgd. Droge voeten beschouwen we toch als een groot goed. In de afgelopen jaren heeft daarom een uitgebreide restauratie plaatsgevonden. Als sluitstuk hiervan heeft de fabrieksschoorsteen een deskundig uitgevoerde hervoegbeurt ondergaan.
Toekomstbestendig herstel
Dergelijke schoorstenen werden destijds altijd opgetrokken met behulp van schelpkalk. In het recente verleden is deze schoorsteen echter hervoegd met een cementgebonden mortel. Deze voegen kwamen, zoals men kon verwachten, al na een relatief korte periode los uit het metselwerk en veroorzaakten schades aan de stenen. Exemplarisch voor dit type schade is het beeld waarbij de bakhuid van de stenen wordt losgedrukt terwijl de voegen blijven staan. Door een te harde voeg kan de steen namelijk niet uitzetten bij opwarming. De buitenste laag bezwijkt dan door te hoge spanningen. Te hard voegwerk in combinatie met bewegingen in de schoorsteen door windbelasting is desastreus voor de samenhang van het metselwerk.
Wanneer bij restauratie te harde voegmortels worden toegepast ontstaan er ook al snel opnieuw schades. De oplossing werd gevonden in een specifiek receptuur voor een flexibel blijvende kalkmortel. Het herstel werd op advies van Nebest uitgevoerd in overeenstemming met de Uitvoeringsrichtlijn voor Historisch voegwerk (URL 4006).
Naast het voegwerk was er ook sprake van schades aan de originele bakstenen. Eenvoudig was het niet om deze schades te herstellen. De ooit toegepaste radiaalstenen en afdekstenen van de schoorsteen bleken namelijk niet meer zo heel courant na 130 jaar. Taartvormige en afgeschuinde stenen dienen speciaal te worden gemaakt. Daarbij diende men met het vervangen van stenen, gezien het monumentale karakter van het complex, terughoudend om te gegaan. Waar mogelijk zijn de originele stenen dus gehandhaafd.
Als kleiner maar niet minder belangrijk onderdeel van de restauratie moesten ook de stalen trekbanden worden hersteld. Corrosie werd verwijderd en het staal is opnieuw duurzaam geconserveerd.
Oude parels
Het rijksmonument is ondertussen met veel beleid en op basis van onderbouwde kennis duurzaam gerestaureerd en onlangs opgeleverd. De opgedane ervaringen in dit geslaagde project werden deze week met gepaste trots door de betrokken deskundige gedeeld met verschillende van onze klanten gedurende een inspirerende kennissessie. Dat het belang van goed onderzoek voorafgaand aan dergelijke initiatieven wordt onderkend kan wat ons betreft niet vaak genoeg worden benadrukt. De toekomst van pareltjes uit het verleden ligt in onze handen. Laten we daar goed voor zorgen en ze nog lang laten glanzen.
Lesly Ignatius
Fotoalbum
